Τι είναι ο έρπητας ζωστήρας;
Ο έρπητας ζωστήρας προκαλείται από έναν ιό που μπορεί να προκαλέσει ανεμευλογιά ή ζωστήρα. Η πρωτοπαθής λοίμωξη από αυτόν τον ιό έχει σαν αποτέλεσμα την ανεμευλογιά, μια πάθηση που είναι πολύ συχνή στη παιδική ηλικία. Μετά τη πρωτοπαθή λοίμωξη ο ιός ανεμευλογιάς – ζωστήρα παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση στο σώμα, στα γάγγλια των οπισθίων νευρικών ριζών. Η ενεργοποίηση του ιού μετά από αρκετά χρόνια παραμονής σε λανθάνουσα κατάσταση προκαλεί έντονη φλεγμονή του αισθητικού νεύρου και εμφάνιση ενός χαρακτηριστικού εξανθήματος στη περιοχή του δέρματος που νευρώνεται από το συγκεκριμένο νεύρο. Το εξάνθημα αυτό, είναι η κλινική εκδήλωση του έρπητα ζωστήρα. Τις περισσότερες φορές 3-4 ημέρες πριν από την εμφάνιση του εξανθήματος εμφανίζονται αδιαθεσία, ανορεξία και πόνος στη περιοχή του νευροτομίου που έχει προσβληθεί. Οι βλάβες του δέρματος ξεκινάνε σαν κηλίδες και βλατίδες και στη συνέχεια μετατρέπονται σε φυσαλίδες που βρίσκονται πάνω σε μια ερυθρή βάση. Οι φυσαλίδες είναι γεμάτες υγρό και βρίσκονται πολλές μαζί κατά μήκος της περιοχής ενός δερμοτομίου ή μόνο σε ένα τμήμα αυτής της περιοχής. Μέσα σε δέκα ημέρες οι φυσαλίδες ξηραίνονται και δημιουργούνται εφελκίδες που παραμένουν περίπου για δύο εβδομάδες, ενώ σε άτομα της τρίτης ηλικίας οι δερματικές βλάβες μπορεί να παραμένουν για πάνω από τέσσερις εβδομάδες.
Μερικές φορές οι βλάβες του έρπητα μπορεί να επιμολυνθούν με σταφυλόκοκκο ή στρεπτόκοκκο ενώ μπορεί να υπάρχει και επιχώρια λεμφαδενίτιδα. Οι βλάβες του ζωστήρα είναι ετερόπλευρες και κατανέμονται σε ένα ή περισσότερα αισθητικά νευροτόμια. Σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των ασθενών, ο έρπητας ζωστήρας εντοπίζεται στο κορμό, λόγω αναζωπύρωσης του ιού από ένα ή περισσότερα γάγγλια οπισθίων θωρακικών ριζών, ενώ ένα ποσοστό 25% αφορά τα κρανιακά νευροτόμια. Το τρίδυμο νεύρο είναι το πιο συχνό κρανιακό νεύρο που προσβάλλεται και δημιουργείται έντονος πόνος. Από τις σοβαρότερες προσβολές των κρανιακών νεύρων είναι του οφθαλμορινικού όπου μπορεί να συμμετέχει και ο οφθαλμός. Η κατάσταση αυτή θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα γιατί μπορεί να δημιουργήσει οφθαλμολογικά προβλήματα. Η διαφορική διάγνωση των φυσαλίδων του έρπητα ζωστήρα θα γίνει από τον απλό έρπητα. Ο απλός έρπητας μπορεί να εμφανισθεί σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος (συχνότερα στα χείλη), με μικρότερη έκταση των βλαβών και με συχνές υποτροπές.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Ο έρπητας ζωστήρας εμφανίζεται συχνότερα μετά τα 50 και ακόμη συχνότερα σε ηλικιωμένα ή ανοσοκατασταλμένα άτομα. Στους ανοσοκατασταλμένους ασθενείς η νόσος είναι πιο σοβαρή, αφού υπάρχει μεγαλύτερη διασπορά των βλαβών, ενώ και ο χρόνος επούλωσης των βλαβών είναι πολύ μεγαλύτερος. Επειδή όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω πολλές φορές ο πόνος προηγείται του εξανθήματος, ο πόνος από έρπητα ζωστήρα που προσβάλλει την περιοχή του κορμού θα πρέπει να διαφοροδιαγνωσθεί από οσφυαλγία, πλευρίτιδα, δωδεκαδακτυλικό έλκος και έμφραγμα του μυοκαρδίου. Περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς άνω των 60 ετών παραπονούνται για πόνο πάνω από 2 ημέρες πριν από την εμφάνιση του εξανθήματος, ενώ σχεδόν όλοι έχουν πρόδρομο πόνο για τουλάχιστον 1 ημέρα. Σε μερικές περιπτώσεις ο πόνος προηγείται του εξανθήματος για πάνω από 1 εβδομάδα. Ο πόνος περιγράφεται από τους ασθενείς σαν καυστικός, οξύς, αφόρητος, που μοιάζει με μαχαιριά, και που μπορεί να είναι συνεχής ή να έχει και διαστήματα ύφεσης κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ο πόνος συνήθως αυξάνεται με την πάροδο των ημερών και στη συνέχεια μειώνεται αργά με την ίαση του εξανθήματος. Όμως ο πόνος μπορεί να συνεχισθεί και μετά την ίαση των δερματικών βλαβών (μεθερπητική νευραλγία). Η ηλικία του ασθενούς έχει σχέση με τον πόνο, γι’ αυτό και στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας ο πόνος είναι πιο έντονος και η διάρκεια του μεγαλύτερη. Το 15 – 20% των ατόμων με έρπητα ζωστήρα εμφανίζει μεθερπητική νευραλγία ενώ το ποσοστό αυτό ανεβαίνει περίπου στο 50% για άτομα ηλικίας πάνω από 70 ετών.
Σε αντίθεση με την ανεμευλογιά, ο έρπητας ζωστήρας δεν προκαλεί επιδημίες και παρουσιάζεται με την ίδια συχνότητα κατά τη διάρκεια του έτους. Η συχνότητα της νόσου δεν επηρεάζεται από φυλή ή επάγγελμα, ενώ είναι ίδια σtους άνδρες και στις γυναίκες (με εξαίρεση τον οφθαλμικό έρπητα που είναι λίγο υψηλότερη στους άνδρες).
Σε ότι αφορά τη θεραπεία του έρπητα ζωστήρα, σήμερα έχουμε στη διάθεση μας πολύ καλά αντιϊκά φάρμακα (φαμσικλοβίρη, βαλασικλοβίρη) που χορηγούνται από το στόμα για 7 ημέρες. Τα φάρμακα αυτά μειώνουν τη χρονική διάρκεια των συμπτωμάτων και την πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών, ενώ επιδρούν και στη μεθερπητική νευραλγία. Από το στόμα χορηγούνται αναλγητικά φάρμακα, ενώ συστήνεται στον ασθενή να αναπαύεται στο σπίτι. Τοπικά συστήνεται η εφαρμογή ψυχρών επιθεμάτων ή ξηραντικών διαλυμάτων.
Στη μεθερπητική νευραλγία, συνιστώνται τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και κυρίως η αμιτριπτυλίνη ενώ τοπικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί η καψαϊκίνη (κρέμα που παράγεται από το καυτερό πιπέρι) ή άλλα τοπικά αναισθητικά. Η καψαϊκίνη χρησιμοποιείται κάθε 4-8 ώρες τοπικά αλλά μερικοί ασθενείς δεν μπορούν να την ανεχθούν λόγω του καύσου που προκαλεί στη περιοχή. Όταν ο ασθενής λαμβάνει τρικυκλικά αντικαταθλιπικά, από το στόμα, αλλά ο πόνος επιμένει για περισσότερο από 1 ½ – 2 μήνες, τότε θα πρέπει να παραπεμφθεί σε ειδικό κέντρο πόνου.