Το δέρμα μας είναι το πιο σημαντικό όργανο που έρχεται σε απευθείας επαφή με το περιβάλλον. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ιδιότητα του δέρματος να δρα ως φραγμός στις ουσίες με τις οποίες έρχεται σε επαφή. Το βασικό ρόλο του «φράγματος» τον έχει η επιφανειακή στοιβάδα της επιδερμίδας –η κεράτινη- που δεν επιτρέπει σε μια ουσία να περνά εύκολα αλλά επιτρέπει σε όλες τις ουσίες να διεισδύουν σε μικρό ποσοστό.

Ρόλο στην απορρόφηση των ουσιών έχει και το λεπτό λιπιδικό στρώμα που καλύπτει συνήθως την κεράτινη στοιβάδα. Η καταστροφή του κεράτινου και λιπιδιακού φραγμού από τις χημικές ουσίες μπορεί να έχει αποτέλεσμα την απολέπιση και την αύξηση της διαδερμικής απώλειας νερού. Φυσικά, ο βαθμός διαπερατότητας διαφέρει από ουσία σε ουσία και από ηλικία σε ηλικία. Διάφορες ουσίες μπορεί να ερεθίσουν το δέρμα και να προκαλέσουν λύση της συνέχειας της κεράτινης στοιβάδας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ελάττωση της ικανότητας του δέρματος να δρα ως φραγμός και κατά συνέπεια την αύξηση της απορρόφησης.

Το ευαίσθητο δέρμα αποτελεί έναν ιδιαίτερο τύπο της ερεθιστικής δερματίτιδας εξ επαφής και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην έρευνα αλλά και στην κλινική πρακτική, επειδή μπορεί να δημιουργήσει διαγνωστικά και θεραπευτικά προβλήματα.

Σύμφωνα με τελευταίες μελέτες, ευαίσθητο δέρμα είναι αυτό που παρουσιάζει ελαττωμένη αντοχή σε μακρόχρονη χρήση καλλυντικών, με συμπτώματα που μπορεί να είναι ορατά (ερυθρότητα και απολέπιση) ή να είναι υποκειμενικά (τσιμπήματα, τράβηγμα, κάψιμο ή τσούξιμο πάνω στο δέρμα). Το ευαίσθητο δέρμα συνήθως είναι λεπτό, ανοιχτόχρωμο και λίγο κνησμώδες, ενώ υπάρχει διαταραχή στο δερμοεπιδερμιδικό φραγμό. Δύσκολα ανέχεται τα καλλυντικά, παρότι τα έχει ανάγκη. Σε άτομα με ευαίσθητο δέρμα, η επιλογή καλλυντικών καλύτερα είναι να γίνεται από το δερματολόγο.

Η παθογένεια του ευαίσθητου δέρματος είναι άγνωστη και πιθανότατα σχετίζεται με τον ερεθισμό των ελεύθερων νευρικών απολήξεων. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να επηρεαστεί από διάφορους παράγοντες, όπως ο ιδρώτας, το είδος και η πυκνότητα της ουσίας που έρχεται σε επαφή με το δέρμα, η συχνότητα επαφής, η ανατομική θέση καθώς επίσης και δερματικές βλάβες. Οι παράγοντες που είναι υπεύθυνοι για την εμφάνιση των συμπτωμάτων του ευαίσθητου δέρματος μπορεί να είναι εξωτερικοί (κρύο, αέρας, ήλιος, αλλαγές της θερμοκρασίας, μόλυνση του περιβάλλοντος, τριβή κ.ά.) ή να έχουν σχέση με τις τροφές (καρυκεύματα, αλκοολούχα ποτά) ή να έχουν σχέση με το φύλο, τη φυλή και τον τύπο του δέρματος.

Οι πιο συχνές ουσίες που προκαλούν ευαίσθητο δέρμα είναι το τριχλωροξικό οξύ, το ρετινοϊκό οξύ, το σαλικυλικό οξύ, το ασκορβικό οξύ, το γαλακτικό οξύ και η αιθανόλη.

Η διαφορική διάγνωση του ευαίσθητου δέρματος θα πρέπει να γίνει από την αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής και από την κνίδωση εξ επαφής. Η αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής θα πρέπει να αποκλειστεί με τις ειδικές επιδερμιδικές δοκιμασίες (Patch-tests).

Θεραπευτικά, στο ευαίσθητο δέρμα αρχικά θα τοποθετήσουμε κρύες κομπρέσες με φυσιολογικό νερό ή κομπρέσες με ιαματικό νερό, ενώ στη συνέχεια θα χρησιμοποιήσουμε μαλακτικές κρέμες για την αποκατάσταση του επιδερμιδικού φραγμού. Σε πιο έντονες περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιήσουμε για λίγες ημέρες κρέμες κορτιζόνης τοπικά.

Τα ευαίσθητα δέρματα έχουν ανάγκη από ιδιαίτερη φροντίδα, ώστε να ξαναβρούν την ισορροπία τους. Τα ιδανικά προϊόντα για τα ευαίσθητα δέρματα θα πρέπει να εξασφαλίζουν την αποκατάσταση του «φραγμού» προστασίας, την ενίσχυση της ικανότητας της επιδερμίδας να συγκρατεί νερόκαι την ανακούφιση από τα συμπτώματα ερεθισμού.

Για τη φροντίδα του ευαίσθητου δέρματος θα πρέπει να γίνει καθαρισμός με ιαματικό νερό και στη συνέχεια να τοποθετείται μια κρέμα ημέρας πολύ υδατική και υποαλλεργική. Το make-up του προσώπου θα πρέπει να είναι υδατοδιαλυτό ή θα πρέπει να αντικατασταθεί από μια έγχρωμη υδατική κρέμα.

Το βράδυ θα πρέπει να γίνει καθαρισμός με γαλάκτωμα που περιέχει εκχύλισμα βρώμης ή πλύσιμο με χλιαρό νερό και λιπαρό σαπούνι, ενώ στη συνέχεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα spray με ιαματικό νερό (το ιαματικό νερό έχει αντιφλεγμονώδεις και καταπραϋντικές ιδιότητες, ενώ δημιουργεί και μια αίσθηση δροσιάς και ευχαρίστησης πάνω στο δέρμα). Αν πρέπει να γίνει αφαίρεση του make-up κατά τη διάρκεια της ημέρας, αυτό μπορεί να γίνει προσεκτικά με βρεγμένη πετσέτα.

Τα ολιγομερή βρώμης που χρησιμοποιούνται τελευταία στο ευαίσθητο δέρμα δρουν στο δερματικό ερεθισμό νευρογενούς προέλευσης, καταπραΰνουν και ενισχύουν τη δερματική ανοχή και προστατεύουν τις κυτταρικές μεμβράνες από το οξειδωτικό stress.

Στο ευαίσθητο δέρμα θα πρέπει να αποφεύγονται τα peeling, τα scrub, τα αρώματα, τα οξέα φρούτων, το ρετινοϊκό οξύ, οι μάσκες, καθώς επίσης και τα καλλυντικά που στο παρελθόν έχουν προκαλέσει ευαισθησία στο δέρμα.

Επειδή τα συντηρητικά των καλλυντικών έχουν ενοχοποιηθεί για την ευαισθησία του δέρματος, τελευταία κυκλοφόρησαν υδατικές κρέμες και γαλακτώματα καθαρισμού χωρίς συντηρητικά.

Τα προϊόντα αυτά έχουν μικρότερη διάρκεια ζωής και γι’ αυτό οι εμπορικές συσκευασίες έχουν λιγότερο προϊόν.

Τέλος, τα άτομα με ευαίσθητο δέρμα θα πρέπει να αποφεύγουν τον ήλιο και θα πρέπει να χρησιμοποιούν αντηλιακά ανάλογα με τον τύπο και το χρώμα του δέρματός τους.